dr hab. Anna Kapuścińska-Jawara

anna.kapuscinska-jawara@usz.edu.pl

Wydział Humanistyczny US

Piastów 40b, budynek nr 4, p. 205

71-065 Szczecin

tel. 91 444 26 59

Pola badawcze

  • literatura dawna (badania historyczno-kulturowe, komparatystyczne i edytorskie)
  • literatura i religia (badania nad piśmiennictwem formacyjno-dewocyjnym i polemicznym)
  • antiquitas – christianitas – humanitas (badania historii idei i duchowości)
  • retoryka

Projekty badawcze

  • PBZ-MNiSW-03/II/2007 Humanizm. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej  – wykonawczyni 2 zadań badawczych; kier. A. Nowicka-Jeżowa
  • NCBiR N R17 0005 06/2010 Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawieniu zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności – wykonawczyni 10 zadań badawczych; kier. W. Bolecki
  • NPRH 2012-13 Mnemonika i pamięć kulturowa epok dawnych; wykonawczyni zadania badawczego; kier. M. Prejs
  • 11H 12 0250 81 Kultura I Rzeczpospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości – 2012-2016; wykonawczyni 3 zadań badawczych; kier. A. Nowicka-Jeżowa
  • NPRH 2022-2027 Edycja dzieł wszystkich Piotra Skargi – wykonawczyni

Wybrane publikacje naukowe

Książki

  • „Żywoty Świętych” Piotra Skargi. Hagiografia – Parenetyka – Duchowość (2001). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2008.
  • „Boska teoria socjalna, na której postęp ludzkości zawisł”. Prokop Leszczyński (1812-1895) i ultramontański projekt literatury religijnej. Wydawnictwo „Rys”, Poznań 2015.
  • Contra sectam Saracenorum. Konstruowanie imaginarium antymuzułmańskiego w dyskursach polemicznych od VIII do XVIII wieku. Studia o tekstach i kontekstach (w przygotowaniu).

Artykuły w czasopismach naukowych

  • Retoryczne i ideowe aspekty topiki krajobrazu epickiego w poezji Aureliusza Prudencjusza Klemensa, „Forum Artis Rhetoricae” 2005, nr 1/2, s. 126-147.
  • „Klejnot kapłaństwa”. Poetyckie kommemoracje virtutis sacerdotis w XVI-wiecznym zbiorze „Herbów rycerstwa polskiego” Bartosza Paprockiego na tle europejskiej tradycji teologicznej i parenetycznej. „Studia Gdańskie” 2010, s. 225-254.
  • Recepcja Skargowskiej metody parenetycznej w polskim żywotopisarstwie XIX wieku. Prokop Leszczyński OFMCap (1812–1895) i ultramontańskie źródła „renesansu” hagiografii potrydenckiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2013, nr 3, s. 317-344.
  • „Opowieść Pielgrzyma” – Ignacego Loyoli projekt autobiograficzny. Kilka uwag o gatunku, narracji, podmiocie i geście egzystencjalnym, „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media” 2015, nr 1, s. 13-36.
  • Sanctitas et dignitas. Wczesny humanizm potrydencki a perswazyjno-parenetyczny zamysł Piotra Skargi w „Żywotach Świętych Starego i Nowego Zakonu”, „Res Rhetorica” 2021, nr 3, s. 20-53.

 Rozdziały w monografiach

  • Holly Sonnets” Johna Donne’a w przekładzie Stanisława Barańczaka, w: Przekładając nieprzekładalne, pod red. W. Kubińskiego, O. Kubińskiej i T. Z. Wolańskiego, Gdańsk 2000, s. 327-340.
  • Tradycje fabularne „Żywotów świętych” Piotra Skargi, w: Praktyki opowiadania, pod red. B. Owczarka, Z. Mitosek, W. Grajewskiego, Kraków 2001, s. 301-319.
  • Domine, murum odii everte, nationes dividentem. Jan Paweł II wobec wojny na Bałkanach, w: Retoryka na ambonie : z problemów współczesnego kaznodziejstwa, pod red. P. Urbańskiego, Kraków 2003, s. 107-141.
  • Ad fontes fidei et litterae. In psalmum quinquagesimum paraphrasis Stanislai Hosii carmine conscripta. Pietas humanistica : neo-latin religious poetry in Poland in European context, P. Urbański, Peter Lang Pub. Inc. Frankfurt am Main et al. 2006, s. 51-62.
  • Ars praedicandi – ars bene dicendi. O ponownym spotkaniu homiletyki i retoryki w refleksji teoretycznej w Polsce (na przykładzie serii „Redemptoris Misso”), w: Retoryka w Polsce. Teoria i praktyka w ostatnim półwieczu, pod red. M. Skwary, Szczecin 2006, s. 113-140 (przedruk: Polska bibliografia homiletyczna 1945-2005, oprac.W. Przyczyna, L. Szewczyk, Kraków 2007, s. 113-140).
  • Hagiografia w dydaktyce literatury staropolskiej, w: Literatura staropolska w dydaktyce uniwersyteckiej, pod red. J. Okonia, M. Kurana, Łodź 2007, s. 151-168.
  • Przekraczanie granic – etyka nauki i dydaktyki w kontekście „filozofii dialogu” ks. Józefa Tischnerarekonesans faktów – kulturowa diagnoza – postulaty, w: Aktualność Tischnera, pod red. M. Piaskowskiej-Majzel, P. Kołodzińskiego, Szczecin 2008, s. 77-98.
  • Między „vitae sanctorum” a „pabulum spiritale”. Skargowskie obroki duchowne — fenomen europejskiej parenetyki hagiograficznej, w: Miscellanea literackie i teatralne (od Kochanowskiego do Mrożka. Profesorowi Janowi Okoniowi przez przyjaciół i uczniów na 70. urodziny zebrane, pod red. K. Płachcińskiej i M. Kurana, cz. 1: O Janie Kochanowskim i kulturze dawnej Polski, Łódź 2010, s. 205-219.
  • Vita activa – vita contemplativa. Praktycyzm i kontemplacjonizm w polskim humanistycznym piśmiennictwie teologicznym i parenetycznym, w: Etos humanistyczny („Humanizm polski. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej. Syntezy”, t. 3), pod red. P. Urbańskiego, Warszawa 2010, s. 195-211.
  • Renesansowy model kulturowej wspólnoty Europy w oczach pisarzy polskich XVI wieku, w: Humanistyczne modele kultury nowożytnej wobec dziedzictwa starożytnego („Humanizm polski. Idee, nurty i paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej. Syntezy”, t. 5), pod. red. M. Prejsa, Warszawa 2011, s. 111-152.
  • „Kobiece wojny” z szatanem, światem i ciałem. Kobieca aktywność ascetyczno- mistyczna w literaturze parenetycznej – od zabytków starochrześcijańskich do „Żywotów Świętych Pańskich” Prokopa Leszczyńskiego, w: Kobiece wojny. Próba lektury, pod red. K. Łozowskiej, Szczecin 2011, s. 7-26.
  • Poesis Artificiosa ad Gloriam Dei: Paul Zacharias and His Disticha Sacra [współaut. Urbański], w: Poesis Artificiosa. Between Theory and Practice, ed. B. Milewska-Waźbińska, A. Borysowska, Peter Lang Pub. Inc. Frankfurt am Main et al. 2013, s. 65-82.
  • Zapamiętywanie wartości. Prototeorie pamięci kulturowej a humanistyczne wizje rzeczywistości, w: Mnemonika i pamięć kulturowa epok dawnych, pod red. M. Prejsa i A. Jakóbczyk-Goli, Warszawa 2013, 153-197.
  • Staropolska kapucyńska twórczość hagiograficzna a straty w rękopiśmiennych zbiorach Warszawskiej Prowincji Kapucynów, w: Piśmiennictwo zakonne w dobie staropolskiej, pod. red. M. i M. Kuranów, K. Kaczor- Scheitler, Łódź 2013, s. 26-43.
  • Romantyczna theologia cordis i religijność ultramontańska. Skostniały relikt czy paradygmat konieczny polskiego katolicyzmu, w: Romantyzm użytkowy. Długie trwanie romantyzmu w kulturze polskiej, pod. red. D. Dąbrowskiej, E. Szczepan, Szczecin 2014, s. 136-156.
  • Czy można mówić o potrydenckim ultramontanizmie w Polsce? Piotr Skarga jako strażnik tradycji i polski pionier duchowości ultramontańskiej, w: Piotr Skarga w Roku Jubileuszowym 2012, pod red. K. Krawiec-Złotkowskiej, Słupsk 2014, s. 29-42.
  • Domus – urbs – crimen. Dom i miasto jako przestrzeń przestępstwa w świetle staropolskich regestrów kryminalnych, w: Rzeczpospolita domów. Domy miejskie, pod red. K. Krawiec-Złotkowskiej, Słupsk 2014.
  • Theatrum meditationis. Ignacjanizm i jezuityzm w duchowej i literackiej kulturze I Rzeczpospolitej – źródła, inspiracje, idee, w: Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, pod red. Nowickiej-Jeżowej, Warszawa 2016, s. 119-229.
  • Frutti serafici. Owoce seraficzne „nadmiaru miłości” – kapucyńska szkoła pobożności i naśladowania, w: Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, pod red. Nowickiej-Jeżowej, Warszawa 2016, s. 230-259.
  • Centuria epigrammatum super vitam Divi Bernardi. Etosu cysterskiego demonstracja kunsztowna – między perspektywą biograficzną a uniwersalnym wzorcem cnoty, w: Monastycyzm XV-XVIII wieku. Tradycja średniowieczna wobec wyzwań nowożytnego humanizmu, pod red. M. T. Gronowskiego, P. Urbańskiego, Warszawa 2016, s. 173-211.

Inne

  • Passiones – literackie opisy męczeństwa, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Tortury w dawnej Europie i Polsce, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Asceza w europejskim piśmiennictwie parenetycznym, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Ciało w zabytkach apokryficznych, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Dziewictwo – bezżeństwo – celibat, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Egzekucja w dawnej Europie i Polsce, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Hagiograficzny kostium w „Żywotach Świętych” Piotra Skargi, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Człowiek jako mikrokosmos w tradycji filozoficznej i w piśmiennictwie staropolskim, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Pokuta w katolickiej tradycji piśmienniczej, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).
  • Kostium w hagiografii – tradycja starochrześcijańska, w: Sensualność w kulturze polskiej. Przedstawienia zmysłów człowieka w języku, piśmiennictwie i sztuce od średniowiecza do współczesności, red. naukowa W. Bolecki, IBL PAN Warszawa 2012 (sensualnosc.ibl.waw.pl).

Organizacja konferencji naukowych

  • Ogólnopolska konferencja: Miejsca wspólne literatury staropolskiej i oświeceniowej. Teoria i praktyka. 6-7 listopada 2006, Szczecin – Pobierowo
  • Międzynarodowy kongres (wspólnie z dr hab. Michałem Kuranem, prof. US): Piotr Skarga – w czterechsetlecie śmierci, 24-26 października 2012, Łódź

Sprawowane funkcje

  • Polskie Towarzystwo Retoryczne (członkini-założycielka)
  • Stowarzyszenie „Drogami Tischnera”
  • Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza (Przewodnicząca Oddziału Szczecin)
  • Zastępca Dyrektora Instytutu Polonistyki i Kulturoznawstwa US (w latach 2008-2012)
  • Koordynatorka Studiów Pisarskich na WH US (w latach 20016-2017 i od 2021)